Ndinaya
NdịIwu okike ọ bụ ozizi ụkpụrụ na iwu kwadoro nke na -akwado ịdị adị nke ikike ụfọdụ sitere na ọnọdụ mmadụ, ya bụ, na a mụrụ ha na mmadụ ma buru ụzọ, dị elu ma nweere onwe ha iwu dị mma (edere) na iwu omenala (omenala).
Ụkpụrụ a setịpụrụ ụlọ akwụkwọ na ndị na -eche echiche zara aha ahụ iwu eke ma ọ bụ ikpe ziri ezi, nakwa na ọ kwadoro echiche ya na mpaghara ndị a:
- Enwere ụkpụrụ zuru oke nke ụkpụrụ ebumpụta ụwa gbasara ezi ihe na ihe ọjọọ.
- Mmadụ nwere ike ịmara ụkpụrụ ndị a site n'echiche.
- Ikike niile dabere na omume ọma.
- Usoro iwu ọ bụla dị mma nke na -anaghị achịkọta ma kwenye na ụkpụrụ ndị a enweghị ike ịtụle ka ọ bụrụ usoro iwu.
Nke a pụtara na enwere ụkpụrụ omume mbụ, nke sitere n'okike nke nwere ebe dị mkpa dịka ntọala nke usoro iwu mmadụ ọ bụla. Dika nke a siri dị, iwu nke megidere ụkpụrụ omume ndị a enweghị ike irube isi, ọzọkwa, ọ ga -emebi usoro iwu ọ bụla na -akwado ya, n'ihe akpọrọ usoro Radbruch: "iwu na -ezighi ezi abụghị ezi iwu."
Ya mere, iwu okike ọ dịghị mkpa ka e dee ya (dị ka iwu dị mma), mana ọ dị na ọnọdụ mmadụ, na -enweghị ịkpa oke agbụrụ, okpukperechi, mba, mmekọahụ ma ọ bụ ọnọdụ mmekọrịta mmadụ na ibe ya. Ekwesịrị ka iwu okike rụọ ọrụ dị ka nkọwa nkọwa maka ngalaba iwu ndị ọzọ, ebe ọ bụ na ha bụ ụkpụrụ nke usoro iwu na nke iwu, ọ bụghị naanị omume, ọdịbendị ma ọ bụ nke okpukpe.
Usoro izizi ọgbara ọhụrụ nke echiche a sitere na Schoollọ akwụkwọ nke Salamanca ma emesịa weghara ma mezigharị site na ndị ọrụ mmekọrịta mmekọrịta: Jean Jacques Rousseau, Thomas Hobbes na John Locke.
Agbanyeghị, na n'oge ochie, enwere ọtụtụ ihe mgbe ochie nke iwu okike, nke na -esitekarị n'ike mmụọ nsọ, ma ọ bụ na -esite na agwa karịrị nke mmadụ.
Ọmụmaatụ nke iwu okike
Iwu Chineke nke oge gboo. N'ọdịbendị oge ochie, enwere usoro iwu nke na -achị ụmụ nwoke, na ịdị adị na -enweghị mgbagha bụ tupu ụdị usoro iwu ọ bụla ma ọ bụ ọbụna na ndokwa nke ndị isi. Dịka ọmụmaatụ, ekwuru na Gris oge ochie na Zeus na -echebe ndị ozi, yabụ na ekwesighi ịta ha ụta maka ozi ọma ma ọ bụ akụkọ ọjọọ ha wetara..
Ihe ndị bụ isi Plato. Ma Plato na Aristotle, ndị ọkà ihe ọmụma Gris a ma ama nke oge ochie, kwenyere ma bipute ịdị adị nke ikike atọ bụ isi dịịrị mmadụ: ikike ndụ, ikike nnwere onwe na ikike iche echiche. Nke a apụtaghị na na Gris oge ochie enweghị igbu ọchụ, ịgba ohu ma ọ bụ ime nnyocha, mana ọ pụtara na ndị na -eche echiche oge ochie hụrụ mkpa iwu dị tupu mgbakọ ọgbakọ mmadụ ọ bụla.
Iwu iri nke Ndị Kraịst. Yiri okwu ikpe gara aga, iwu iri a nke ekwuru na ọ bụ Chineke nyere iwu ghọrọ ntọala nke usoro iwu maka ndị Hibru nke oge ndị Kraịst, wee bụrụ ntọala nke ọdịnala dị mkpa nke echiche ọdịda anyanwụ n'ihi Ndị Kraịst Oge Ochie na Ọchịchị Chineke. nke juru na Europe nke oge ahụ. Ndị nnọchi anya Chọọchị Katọlik (dị ka Njụta Okwukwe Dị Nsọ) tara ntaramahụhụ siri ike (mmebi nke koodu).
Ikike mmadụ zuru ụwa ọnụ. N'ịbụ onye ewepụtara na nke mbụ ya n'oge mmalite nke mgbanwe ọchịchị France, n'etiti mpụta nke Republic ọhụrụ na -enweghị ọchịchị aka ike zuru oke, ikike ndị a bụ ntọala maka usoro nke oge a (ikike mmadụ) na Ha tụlere ịha nhatanha, nwanne na nnwere onwe dịka ọnọdụ enweghị ike imebi mmadụ niile nọ n'ụwa, na -enweghị ọdịiche nke mmalite ha, ọnọdụ mmadụ, okpukperechi ma ọ bụ echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị.
Ikike mmadụ nwere n'oge a. Ikike ruuru mmadụ nke dịkọrọ ndụ bụ ihe atụ nke iwu okike, ebe a mụrụ ha na mmadụ ma bụrụkwa nke mmadụ niile, dị ka ikike ịdị ndụ ma ọ bụ njirimara, ịtụtụ ihe atụ. Ụlọ ikpe ọ bụla n'ụwa enweghị ike ịkagbu ma ọ bụ kagbuo ikike ndị a karịa iwu obodo ọ bụla, a na -enyekwa ntaramahụhụ ntaramahụhụ mba ụwa n'oge ọ bụla, ebe a na -ewere ha dị ka mpụ na -akwadoghị.
